Alexander

Welkom bij BoekenFM, een podcast van Tasmach en de Groene Amsterdammer over boeken en de inhoud daarvan. Vandaag hebben we het over Autumn, het eerste deel van het seizoenenkwartet van de Schotse schrijfster Ellie Smith. Het verhaal heeft twee hoofdpersonen, Daniel, een man van een jaar of honderd die zich in verlengde slaaptoestand bevindt in een verzorgingstehuis, en Elisabeth, een universitair docent van 32 die de goede gewoonte heeft wekelijks bij hem langs te gaan om hem voor te lezen. Sayan Detay speelt zich allemaal af vlak na het brexit-referendum.

We praten erover met Joost de Vries, redacteur van De Groene Amsterdammer. Hoi. En Ellen Dekwits, literair columnist van NRC. Hallo. Ellen, jij was degene die zei, dit boek gaan we lezen. Dat hebben we nu gedaan. Dan vraag ik me af, waarom moesten we dat eigenlijk lezen?

Dus het loopt er wel doorheen, maar het gaat denk ik veel meer om de zachte mentaliteit die erachter zit. Ja, want het is eigenlijk, er wordt niet zozeer de geschiedenis van die brexit wordt uitgelegd, maar het is, ja, hoe gaat het verhaal nou eigenlijk wel? Waar gaat het heen, Ellen? Mijn punt zou zijn, het heeft niet echt een verhaal of een plot.

Eigenlijk bestaat het grotendeels uit de momenten waarop Elizabeth op bezoek gaat bij die Daniel die dus in dat verzorgingstehuis ligt om hem voor te lezen.

Maar dat geldt eigenlijk vooral voor Elisabeth, want die Daniel die ligt te slapen. Ja, en Elisabeth stelt zich dus soms voor dat ze zich in een compleet wit huis bevindt met deze Daniel, waarin hij het wel weer doet, om het zo te zeggen. En hij wakker is. Ja, en hij wakker is. Dus in die zin, weet je, het boek is niet een plotgedreven boek.

En dat heeft ze dus met meerdere boeken gedaan. Dus echt eigenlijk twee verhalen neemt... die niet per se op een logische manier bij elkaar passen... maar gewoon puur het feit dat zij ze opschrijft en bij elkaar brengt... zorgt ervoor dat ze een bepaalde dynamiek met elkaar hebben. En ze thematiseert misschien ook wel gewoon tijd zelf, toch? Ja, absoluut. Dit heet bijvoorbeeld autumn, herfst. Winter is ook al verschenen inmiddels, toch? En er komen er nog twee. Nou, die kan je zelf al invullen. Dus daarmee typeert ze ook de seizoenen.

We hebben al een aantal keer gezegd, dit boek gaat natuurlijk over de brexit. En zo wordt het ook vaak getypeerd. Ze heeft het natuurlijk ook gewoon... In de markt gezet? Ja, waarschijnlijk wel. Het is waarschijnlijk natuurlijk gewoon deels een marketingpraatje. Van het is een echte brexit novel of een post-brexit novel. Dus ik ging het ook op die manier lezen. Maar wat ik me eigenlijk wel afvroeg is in hoeverre...

Aan de andere kant zou je ook kunnen zeggen dat het komt omdat ze zich niet direct uitspreekt erover. Ze signaleert alleen in deze roman. En zou het ook niet kunnen zijn dat 9-11 is wel echt een ramp ofzo? Daar kun je het wel collectief over eens zijn dat het een ramp is. Terwijl Brexit zijn er... Zijn we het nou over eens? Ja, ik weet het. Stamplaatsgebondenheid. Maar Brexit is natuurlijk juist een gegeven waarover niet iedereen het eens is dat het een ramp is. De helft van het land vindt het juist toppie. In ieder geval vlak na die beslissing.

Ja, ik weet het. Jullie willen gewoon lekker over dat boek praten. Dat wil ik eigenlijk ook wel. Maar bij Das Mag willen ze heel graag dat wij rubriekjes gaan doen. Dat vinden luisteraars leuk, jongens. Dus laten we gewoon even een rubriekje. Het rubriekje heet Je Moeder. En de vraag is, zou je dit boek aan je moeder aanraden? Aan je eigen moeder. Laat ik dat eerst aan Joost vragen. Zou jij dit boek aan je moeder aanraden?

Nog iets wat we misschien moeten aangaan. Heb je het nog over moeders? Nee, ik heb het niet meer over mijn moeder. Ik wil mijn moeder aanbevelen trouwens. Oh, jij wil ook je eigen moeder aanbevelen? Want ik wil het nog even over mijn moeder hebben. Sterker nog, jij hebt ook een moeder. Ja, ik heb ook een moeder. Sterker nog, ik heb het boek al aan mijn moeder aanbevolen.

Ik heb al tegen haar gezegd, je moet dit boek echt lezen. Namelijk, het is inderdaad een boek over een bepaalde tijd waarin je je misschien niet meer thuis voelt. En ik herken dat een beetje bij mijn moeder soms. Maar dat ik dit boek ook wel een mooie hoopvol voorbeeld vind van hoe je dat met humor en bravoure kunt doen. En dat je niet per se bitter hoeft te zijn om je te verzetten tegen bepaalde dingen waar je het niet mee eens bent. En dat vond ik echt iets dat past wel bij mijn moeder.

Ja, het is ook inderdaad een pleidooi tegen bitterheid, vind ik. Want iedereen gaat gewoon vrolijk door met zijn of haar leven. En men baalt wel van de veranderde omstandigheid in deze roman. Maar men gaat vrolijk verder. In ieder geval die hoofdpersoon. Ik vond dat echt ontzettend leuk. Die Elisabeth vond ik echt een leuk personage. Hoe zij omgaat met mensen die tegen haar zeggen... je mag hier niet lopen, bijvoorbeeld. En dan loopt ze ergens aan. Ja, en die eindloze slapstickscenes... waarin ze met een paspoort bezig is...

heel lang heeft bewonderd. Dat is zo ontzettend snoezig. En Elisabeth die dan maar voor hen ontbijt gaat maken. Dat is zo hoopvol, weet je wel. Nieuwe liefde uit donkere tijden. Die moeder mag meedoen aan een televisieprogramma waarin mensen samen met celebrities naar Antiquaria te gaan om daar de prijzen van verleden op te diepen en die voor veel geld te verpatsen. En als je voor het meest geld verkoopt, dan win je de aflevering. En zij is door dollen heen dat ze daaraan mee mag doen. En die Elisabeth die kijkt daarnaar. Zou dat ook zijn.

En dus aan de ene kant laat Smit wat mij betreft wel mooi zien... dat het vertellen van verhalen en het creëren van je eigen werkelijkheid... dat het heel mooi en vriendschappelijk kan zijn. Maar dat het ook gewoon iets heel engs en ontwrichtends kan zijn. Ja, dat wilde ik nog aan jullie vragen. Ook het vertellen van verhalen zelf wordt ook gethematiseerd in dit boek. En er worden ook uitspraken over gedaan. En dat zijn inderdaad die gesprekken tussen Daniel en Elisabeth... waar dat vaak in gebeurt. Daniel zegt op een gegeven moment... whoever makes up the story makes up the world...

So always try to welcome people into the home of the story, zegt hij. En dan dacht ik, dat is dan echt een mooie uitspraak... over wat een verhaal zou moeten doen. Dit zou het goed doen als je het op een glitterplaatje zet op Facebook. Dan gaan veel mensen dat liken en delen, dacht ik. Maar ik dacht, jullie schrijven allebei zelf ook. Jullie schrijven ook over schrijven. In hoeverre kun je daar nou echt wat mee? Met het idee dat je iedereen moet verwelkomen in je verhaal, Ellen...

Zo'n soort boze gieren op ons zitten te aazen tot wij een keertje uh zeggen. Laten we even derde beurt riepen. Want wat je eigenlijk vraagt, is wat is de meerwaarde van verhalen? Nou, eigenlijk vroeg ik...

Wat ik nog wel had met dat verwelkomen, als je dit als Nederlander leest, zo'n boek, het is wel behoorlijk Brits allemaal. Het verwijst naar Britse politiek, Britse schandalen uit het verleden, Britse literatuur uit het verleden. Charles Dickens. Charles Dickens inderdaad, Shakespeare, het komt allemaal voorbij. Maar ik vroeg me af, wat kunnen we daar als Nederlanders nog mee?

Nou, dat vind ik wel een mooie. Ja, ik ben het daar denk ik ook wel mee eens. Ik vond het echt een plezier om te lezen. Oh. Demonstratief zuchten? Ja, tuurlijk. Maar we zijn nog niet bij de rubriek demonstratief zuchten. Oké. Welke rubriek hebben we dan? We hebben nog twee rubrieken. Favoriete zin of omslag. Dan kunnen we het hebben over boekomslag. Een dingetje dat je opviel. Zullen we de favoriete zin doen? Pfff.

Fijne, fijne details ook die wel een beeld geven van de mensen met wie je te maken hebt. Ik had als favoriete zin, dat haakt een beetje aan met wat Joost eerder zei. He dreamed it, though it's rumored to have happened. En dat vond ik een hele mooie zin toen ik hem las. Dat is ook een beetje het leuke spel dat er gespeeld wordt. Er wordt een hele wereld van vertellen opgetrokken waarin het niet zoveel uitmaakt wat nou waar is en wat niet.

Maar ik voelde me er ook een beetje betrapt toen Halbe Zijlstra iets vergelijkbaars zei in een interview. Dat hij zei, hij was er niet bij in het tuinhuisje van Poetin. Maar hij heeft geen desinformatie verspreid, want de inhoud klopte wel. Ja, dat zeiden ze bij de Dreefboezever ook. Hij loog om de waarheid te kunnen zeggen. Ja, dat geeft wel goed de spanning weer, die ook wel in het boek zelf zit. Dat vond ik er wel leuk aan.