Bertelt Gunster

Ja, toen niet in ieder geval. Nee, en nu nog steeds niet. Want jij komt hier met de beginvraag. Ik wil kerst leuk maken. Ja. Want dan speel je nog steeds de rol van een meisje van drie, vier, vijf, zes, zeven jaar. Ja. En dan mag je mee stoppen. Ja, ja. Het hoeft niet leuk te zijn. Nee.

Nou, ben je stil. Wat gebeurt er met je? Je hoeft het niet meer leuk te maken. Als het leuk is, prima. Maar als het niet leuk is, betekent het niet dat jij als jong meisje in dat gezin gefaald hebt. Jij hoeft het niet meer leuk te maken voor iedereen. Als het niet leuk is, is het gewoon niet leuk. Als je het leuk kunt maken, is het fijn. Maar het is geen noodzaak meer.

En toen dacht ik, die kilte, dat is mijn probleem. Dat mensen daarheen dat niet kunnen verdragen. Ja, en dan is het een probleem... omdat dit misschien wel de rode lijn van jouw hele leven is. Zeker, ja. Dat als jij verdriet voelt... dat jij als jong meisje bedenkt... verdriet, dat moeten we helemaal niet hebben...

En dat mijn ouders verhalen vertellen over hun broer. En filmpjes laten zien en foto's. En daar zijn ze heel verdrietig over. Wat dat met mij doet. Als zij dat allemaal vertellen. Daar is nu helemaal geen ruimte voor. Want ik word nu geacht hen te helpen.

Dus het probleem is niet zozeer die vrouw die je tegenkomt op het schoolplein. Ja, dat is een aanleiding. En die is reëel, want dat is natuurlijk wat kil en leeg. Dat begrijp ik. Jij zou dat kunnen dragen, zo'n ontmoeting met zo'n vrouw, als er in jouw leven voor jou, voor jezelf, als jij jezelf ruimte gunde, en dat hoop ik dat je na dit gesprek gaat doen, dat er voor jou...

Hoe zou je een meisje noemen, een vrouw die coöperatief is, voor anderen zorgt, vrolijk is, meehelpt? Hoe zou je zo'n meisje noemen? Wat voor karakter heb je dan? Wat voor iemand ben je dan?

Ja, maar die rol speelde, ben jij dus gaan spelen. Ze beschreven wat je heel goed deed, wat je heel goed lukte. En op het moment dat ze je compliment gaven, vond je het irritant. Ergens. Ja, dat inderdaad. Ik wil helemaal geen aardig mens zijn. Nee, maar je doet het wel. Maar het ergert je omdat je het gewoon eigenlijk niet wil zijn. Ook omdat het niet zo oprecht is. Nee, je speelt een rol. Wat is het tegenovergestelde van aardig? Onaardig? Ja, dat is flauw. Nee, onaardig is niet aardig. Dat is de eerste woord waar ik aan dacht.

Ja, die indruk had ik al wel. Dan komt weer iemand uit Voorburg... met een gescheiden... totaal onbelangrijke... cliché verhaal. Ook niet gebruikbaar voor de podcast. Dus niet zichtbaar zijn. Niet gezien worden. Wat de ultieme vorm is... als je onaardig bent... en kil of zo... dat leidt dan tot... je moet wel aardig zijn... want als je niet aardig bent, dan word je niet gezien. Mag je niet meedoen.

Vroeger zeiden ook letterlijk, ja, maar je hebt nu nog een vriend, dus dat komt goed. Maar dan denk ik, ja, toen ik getrouwd was, zouden mensen dat ook kunnen zeggen. Maar dat was helemaal niet zo. Ja, maar dat is natuurlijk niet zo tactisch van die mensen. Een beetje lomp dat je daar boos over bent of geïrriteerd. Dat begrijp ik. Maar waarom het jou zo diep raakt, en dat zegt meer iets over jouzelf, is volgens mij omdat jij een mechanisme hebt ontwikkeld in de loop van je hele leven. Precies. Als ik aardig ben, dan doe ik mee. En als ik kil en ongeïnteresseerd ben, dan hoor ik er niet bij.

Ja, meer van ik heb het wel gered. Daar moet ik dankbaar voor zijn. En die dankbaarheid moet ik tonen. Ja. En niet zozeer tonen, maar gewoon ook... je mag het niet slecht hebben. Want je hebt het gered. Maar deze toevoeging van dit voorbeeld... bevestigt mijn eerdere aanname. Dus ik leg hem gewoon nog een keer voor. Kijken of het echt goed geformuleerd is. Als ik aardig ben en mijn beste behulpzaamheid... vriendelijk ben, aardig ben, dan mag ik er zijn. Dan mag ik er zijn. Dan heb ik mijn plekje verdiend. Ja.

En als ik dat niet ben, als ik onverschillig ben, of kil ben, nog erger dan onverschillig, maar als ik in ieder geval niet aardig ben, dan mag ik er eigenlijk niet zijn. Ja, dan had ik eigenlijk dood moeten zijn. Dus eigenlijk ben jij dood en je moet elke dag bewijzen dat je mag leven door aardig te zijn. Dat je het leven verdient. Want als je dat niet doet, dan kan je eigenlijk maar beter dood gaan. En dat is dan ook weer een onwijze bewijsdrang geweest van, ja, we hebben wel een leuk huwelijk, ik heb wel een goede baan, ik vind dit wel leuk.

Ik word heel boe van dit opzoeken. Maar dit moet volgens mij een enorme zware last zijn. Die jij je hele leven op je schouders hebt genomen. Om aardig te moeten zijn. Om begripvol te zijn. Om anderen niet tot last te zijn. Zodat jij gewoon zou mogen leven. Hoe vermoeiend moet dat wel niet zijn? Ik ben ook echt altijd wel heel erg moe.

Ja, daar mag je niet mee stoppen. Met moe zijn. Met moe worden, ja. Maar je snapt het, negen minuten, denk ik, wel heel goed. En dus snap ik ook heel goed, als je nu uitkijkt naar de kerst die over twee maanden gaat komen, dan moet je het weer leuk maken. Ja. Maar dan heb je helemaal geen... Dat is eigenlijk wat je eerder zei. Laat me heel even praten. Je zei dat mensen je zo irritant vinden als mensen je aardig vinden. Voor mij heeft dat ook ermee te maken dat je deze rol spelen, dat het zwaar is, dat je het zat bent, dat je ermee wil stoppen, alleen je weet gewoon niet zo goed hoe.

Je zeurt niet en alles. En je hebt alles onderaan de streep. En je bent als mens één geheel en je hebt het allebei. En ik heb wel geleefd heel lang alsof alleen het bovenste er mocht zijn. En het probleem is, die streep is niet zomaar een streep. Die streep gaat over een hele fundamentele vraag. Heb jij dit leven wel verdiend? Mag je er wel zijn? Dat is niet zomaar een streep. Nee, dat is een hele fundamentele, existentiale streep die in jouw leven gekomen is. En je moet de hele tijd in de plus blijven. Anders kan je maar beter doodgaan.

Nou, wat ik vaker in deze podcast zeg, en dat ga ik ook tegen jou zeggen. Het idioot is dat we allemaal mechanismen ontwikkelen om er te mogen zijn. Wat natuurlijk idioot is, want je bent er al. Dus waarom zou jij in hemelsnaam moeten verdienen dat je mag leven? Je leeft. Als feit. Je staat op, je kijkt in de spiegel, daar is ze weer. Wat mensen ook zeggen, of hoe ze jou ook verbieden te leven, of hoe je zelf ook verbiedt te leven, je bent er.

Als ik probeer samen te vatten wat we besproken hebben... en verbeter me maar als ik niet de goede woorden kies... of de verkeerde samenvatting neerleg hier op tafel. Ik denk goed te begrijpen waarom Kerst voor jou ingewikkeld is. Want jij hebt een heel diep, diep, diep programma meegegeven... dat jij de dingen leuk moet maken, gezellig moet maken. Dat je het ondersteunende, aardige, vriendelijke... liefdevolle, coöperatieve meisje moet zijn. Vrouw moet zijn dus ook, nu op latere leeftijd. Ja.

En ja, dat lukt je niet zomaar met de kerst. En dat vind je een probleem. Maar wat nou, als je gewoon net zoals je in bed blijft liggen... omdat je vriend zegt, je hoeft niet naar je schoonouders. Want als je zegt, ja, ik vind het misschien gewoon niet zo leuk. Nou en? En wat gaat sputteren, en dat denk ik dan goed te begrijpen... is dat jouw broer rond die tijd overleden is. Dus dan is er nog een extra druk op. Die periode wel leuk. Kerst moet wel leuk zijn.

Dat vind ik niet. En dat je het alleen al serieus overweegt. Dat je serieus naar mijn woorden luistert. En niet meteen in de lach schiet. Dat vind ik verontrustend. Tuurlijk is dat met je verstand niet zo. Maar is het niet zo dat je ergens een beetje verraadpleegt. En ik wil je niks in de mond leggen hoor. Je mag gewoon nee zeggen van mij. Maar verraadpleegt als jong meisje aan je oudere zus. En aan je ouders. Als jij met de kerst gewoon zagrijnig bent. En het niet leuk maakt. Dan speel je die rol niet meer. Alleen maar niet voor je broer. Maar vooral niet voor je ouders en je oudere zus.

Dat zou heel goed kunnen. Weet jij veel? Misschien had hij kerst heel irritant gevonden nu. Weet jij veel? Die weten het allemaal niet. Alleen wat je wel zeker weet, is dat jij met de kerst niet mag zeuren. Want dan besta je eigenlijk niet.

Deze kerst heel zagrijnig. Onaardig. Dat mag ja. Maar je moet helemaal niks. Hopelijk ben je vrij van. Zowel dat je moet mogen zeuren. Als dat je het leuk moet maken. Voor mij ben je er gewoon vrij van. Dat het er niet toe doet. Als je het leuk wil maken, maak je het leuk. Dat mag. Maar op het moment dat iets moet. Is het bijna al niet meer leuk. Mag je het wel leuk hebben. Als je broer vier dagen daarvoor is overleden.